tekst Stefan Maas foto's Petra Klabbers
Het is er geheimzinnig en stil, op slechts enkele meters van de stadse drukte. Stegen hebben een verborgen leven. De historische binnenstad van Utrecht kent nog vele van deze eeuwenoude passages.
De ‘steegjestocht’ is een kruip-door-sluip-door-route in een centrum waarvan 80 procent van het middeleeuwse stratenplan bewaard is gebleven. Je loopt als het ware rond in één groot openluchtmuseum met honderden monumenten. Eenmaal op pad passeer je grachten, hofjes, winkels en cafés en ontdek je in totaal tien stegen.
Abraham Dolehof
Via het Domplein en de Korte en Lange Nieuwstraat bereiken we een verborgen groene oase midden in de binnenstad: het Abraham Dolehof. ‘s Avonds sluiten buurtbewoners de toegang af, maar overdag kun je er rustig verpozen onder het bladerdek van grote bomen. Abraham Dole was een Utrechtse koopman, die hier het Sint Ursulaklooster stichtte. Dat klooster is vrijwel verdwenen. Maar de voormalige binnentuin en de kapel – nu Lutherse Kerk – zijn er nog steeds.
Loop je door, dan beland je in de Abraham Dolesteeg, een keurig straatje met een paar witte huisjes en met toegang tot de Oudegracht en Lange Nieuwstraat. We zijn desondanks in een achterbuurt, in de meest letterlijke zin van het woord dan. Terwijl ‘voor’ aan de gracht kooplui hun grote panden lieten bouwen, werden daarachter huisjes bijgebouwd: ofwel de achter-buurt.
Reguliersteeg
Even verderop duiken we de Reguliersteeg in, net als de Dolesteeg een passage tussen Oudegracht en Lange Nieuwstraat. Stenen bogen boven ons voorkomen dat de huizen tegen elkaar aanvallen. Iets ruimer in zijn jasje zit de Dorstige Hartsteeg, waar de toren van de Catharinakerk op neerkijkt. Na een aanvankelijke nauwe doorgang, wordt de steeg breder en is er zelfs ruimte voor bewoners om een voortuintje te creëren. Het is een stil woonerfje, op slechts enkele meters van het stadsgewoel. Ideaal voor wie rust wil combineren met een plek dicht bij winkels en cafés.
Oudegracht
Een must-see is de Oudegracht met de werfkelders, het voormalige economische hart van Utrecht. De ‘zuipschuit’ van Utrecht, ofwel de elektrisch aangedreven Bierboot, is juist bij de kelders aan het lossen. En we hebben geluk, ook de fluisterstille vuilnisboot vaart onder ons door op de Weesbrug. De vaartuigen zijn een handig alternatief voor de vrachtwagens die nauwelijks door de smalle straatjes kunnen manoeuvreren en regelmatig het verkeer blokkeren. En ze zijn geen overbodige luxe. Het laden en lossen van kratten en containers aan de grachten brengt schade toe aan de historische kelders. ‘Behoud de werven ook voor later, kies voor transport over het water,’ is op de kraan van de boot te lezen.
Zwaansteeg
Het zonlicht en het water laten we achter ons, we persen ons door de Zwaansteeg, het smalste steegje van Utrecht, richting de Jacobusgasthuissteeg. Pelgrims op weg naar Santiago de Compostela vonden onderdak in het vroegere gasthuis en in de ‘cameren’, die in de steeg waren gebouwd. Vanaf het midden van de 16e eeuw was het overigens al met het bezoek van pelgrims gedaan. Reformatorische stromingen wonnen aan kracht en de reformisten verwierpen katholieke tradities als bedevaarten en pelgrimages.
Jacobusgasthuissteeg
Na de claustrofobische Zwaansteeg is de Jacobusgasthuissteeg een feest van licht en ruimte. De steeg heeft zelfs een plansoentje met even verderop een zitbank. Utrecht heeft het pelgrimsverleden overigens niet vergeten. Een beeldje van Amiran Djanashvili, een Georgische Utrechter, brengt een ode aan de gelovigen die hier tijdens hun tocht hebben overnacht.
De Mariahoek
Na de Walsteeg bereiken we de Mariahoek, een passage langs diverse monumentale panden en achtertuinen waar je als achteloze toerist niet zomaar komt. De stenen, raampjes met roeden en luiken: alles ademt historie. Ooit waren hier het Oude Mannen- en Vrouwenhuis gevestigd, de Oudkatholieke schuilkerk Sint Gertrudiskapel en het Oudkatholieke Weeshuis.
Tuin Mariaplaats
We blijven in het verleden hangen; de Mariaplaats is de volgende stop, een plein dat al eeuwen in gebruik is als marktplaats. Het hofje bij de Mariaplaats met een kloostertuin is een mooie plek om te lunchen. Met wat geluk hoor je ook klanken die komen aanwaaien uit het naastgelegen conservatorium.
Oudegracht aan de Werf
De Hamsteeg voert ons naar het mooiste plekje van Utrecht, de Oudegracht aan de Werf. Al is dat natuurlijk persoonlijk. Pizzeria’s, restaurants, kunstzaken; tal van ondernemers hebben zich hier in de verrassend diepe werfkelders gevestigd. Als het zonnetje schijnt, zit je op de terrasjes voor de kelders direct aan de Oudegracht en kun je de rondtuffende bootjes observeren met bier- en wijndrinkende opvarenden. Nee, dit is geen beeld uit Amsterdam, maar gewoon typisch Utrechts. Buitenlandse toeristen kijken vaak verbaasd naar het bruisende leven dat zich afspeelt ónder het straatniveau.
Zakkendragerssteeg
Verder gaat het, door de Zakkendragerssteeg, genoemd naar de sjouwers die hier ooit een wachtlokaal hadden en gaandeweg ook in deze steeg gingen wonen. De werklieden doodden in het lokaal de tijd tot er weer een schip gelost moest worden. Het werk verdeelden ze door erom te dobbelen. Eeuwen later is de steeg een gezellige doorgang met oude huisjes en diverse horecazaken, waaronder café de Zakkendrager. Kijk ook goed naar de muren van het steegje; daar hangt de replica van een beeldje uit 1622 met daarop een zakkendrager en twee zakken, een korenmaat en een strijkstok.
Hekelsteeg & Hanengeschrei
Via de Lauwersteeg en de Hekelsteeg komen we bij het kortste straatje van Utrecht met een intrigerende, melancholieke naam: het Hanengeschrei. Geen echte steeg, maar dit ieni-mini-straatje is te leuk om links te laten liggen. En wandel niet te snel, want voor je weet ben je het tien meter lange Hanengeschrei weer uit. Waar de naam vandaan komt, is niet helemaal duidelijk. Hoorde men hier soms de hanen ‘schreien’ (huilen of schreeuwen) op de voormalige pluimveemarkt die in de buurt werd gehouden? Hoe ook zij, het Hanengeschrei inspireerde dichter Kees Stip en elke passant kan op een plaquette nog zijn dichtregels lezen.
Info
Bij het VVV Utrecht Informatie Centrum aan het Domplein 9 kun je voor 3 euro de routekaart van de ‘Stegentocht’ kopen. Die tocht loopt ietwat anders dan de route op deze webpagina. Ook is een Stegentocht onder begeleiding van een gids mogelijk (vanaf 90 euro).
Meer info over stadswandelingen, zie Utrechtvoorgroepen.nl.
