Tekst en foto Stefan Maas
Je eerste cultuurshock blijft je bij. Bij mij gebeurde het in 1996. Ulaanbaatar. Vers ingevlogen uit Europa liep ik in de Mongoolse hoofdstad rond. Iedereen in een straal van anderhalve kilometer kon zien dat ik niet uit de buurt kwam. Ik was alleen en opeens a very long way from home.
En toen kreeg ik dat gevoel, die angst voor het vreemde en onbekende. Die cultuurshock dus.
Ik was niet de eerste en ook zeker niet de laatste die een cultuurshock kreeg. Vrijwel iedereen die reist, maakt kennis met het fenomeen. De verbale communicatie met je omgeving valt stil, want niemand spreekt Engels. Eenzaamheid doet zijn intrede. Een oeroud instinct speelt op. Je bent anders dan de rest en wie anders is… loopt altijd het risico uit de groep te worden gestoten. En dat is misschien wel de grootste angst die de mens kent, afgezien van de angst levend door een roofdier te worden opgevreten.
De symptomen van cultuurshock zijn makkelijk te herkennen. Je sluit je op in je hotelkamer en mijdt het contact met lokale inwoners. Driftig ga je op zoek naar zekerheden. En dat is in een vreemd land het contact met andere westerlingen. In westerse bars en backpackers kun je eindelijk vrijuit spreken met… cultuurgenoten. Heerlijk praten over hoe vreemd het allemaal hier aan toe gaat.
En je vakantie? Ach, eigenlijk heb je daar geen zin in. Het liefst stap je weer op het vliegtuig, terug naar het veilige Europa. Ook ik had de neiging de straten te mijden en op zoek te gaan naar zekerheden. Maar dat was niet mogelijk. Ik liep de halve stad door richting de luchthaven: op zoek naar mijn fiets die als vermist bagagestuk de hoofdstad niet had gehaald. Enkele inwoners schoten me aan: ze wilden allemaal een handeltje met me opzetten. Zo populair was ik nog nooit geweest.
De shock nam in hevigheid af. Ik moest me herpakken, wat gaan doen. In beweging komen, plannen maken. Volgens Wikipedia, de nieuwe bijbel voor niet-wetenschappers, is cultuurshock niet te voorkomen. Toch is er een simpele remedie tegen: geef je zelfvertrouwen een boost. Het fietsen helpt daarbij. Als fietser ben je onafhankelijk, je kunt gaan waar je wilt.
Tijdens de trip maakte ik me veel meer zorgen dan tijdens een doorsnee-fietsvakantie, maar het verpestte mijn vakantie niet. Ik twijfelde over van alles, maar bleef doorfietsen en contact leggen. En slaagde erin een interessante reis te maken. Er zijn reizigers bij wie de shock harder aankomt. Die sluiten zich wel definitief op in hun hotel… en komen er niet meer uit.
Half slapend horen ze de geluiden van buiten tot in hun kamer doordringen. De straathoertjes, het altijd razende verkeer en ‘s nachts het geluid van dronken feestvierders. De dagen van hun vakantie tellen ze af. Totdat ze zich weer aan de boezem van het Moederland kunnen drukken en gelukzalig denken: nooit meer…
Lees ook:
